Grodziska zweryfikowane
Bałoszyce - Pałac, gm. Susz
Średniowieczny dwór na kopcu, w późniejszym okresie miejsce lokalizacji pałacu nowożytnego.
Boreczno, st. 4, gm. Zalewo
Średniowieczny dwór na kopcu, w późniejszym okresie miejsce lokalizacji murowanej siedziby możnowładczej.
Boreczno, st. 5, gm. Zalewo
Grodzisko w Borecznie, st. 5 nie było do tej pory znane. Położone jest na zachodnim brzegu obecnie bezimiennego potoku łączącego Jeziora Młynek i Piekło. Zajmuje wyeksponowany cypel, który od wschodu stromo opada w kierunku doliny potoku, a od północy i południa ograniczają go głębokie jary. Charakteryzuje się trzema liniami fos i dwoma liniami wałów, które wyznaczają obszar majdanu i odcinają cypel od wysoczyzny. Wstępne wyniki badań pozwalają datować grodzisko na wczesną epokę żelaza.
Duba, st. 1, gm. Zalewo
Grodzisko w Dubie, st. 1 znajduje się na lekko wyniesionym terenie w obrębie obniżenia między zatoką Kraga jeziora Jeziorak, a jeziorem Dauby, bezpośrednio przy południowym brzegu jeziora Dauby. Otaczający grodzisko teren jest obecnie podmokły, częściowo zabagniony.
Durąg, st. 1, gm. Ostróda
Grodzisko w Durągu, st. 1, nazywane "Górą Zamkową", zajmuje silnie wyeksponowany cypel, który od zachodu i północy opływa rzeka Dylewka, a od wschodu rzeka Grabiczek. Ujście Dylewki do Grabiczka jest oddalone od stanowiska o około 450 m w kierunku północnowschodnim. Gród wzniesiono w miejscu, gdzie wysoczyzna przechodzi w wąski, długi cypel ułożony na osi północ-południe.
Gładysze, st. 1, gm. Wilczęta
Grodzisko cyplowe znajduje się wschód od wsi Gładysze i zajmuje wyniesienie wznoszące się na około 20 m ponad rozlewiskiem rzeki Pasłęki. Walory obronne stanowiska, poza dwoma liniami wałów i fosą odcinającymi cypel od wysoczyzny, podkreślają dwa głębokie jary ograniczające stanowisko od północy i południa. Dotychczasowe badania opisywały stanowisko, jako pruskie. Najnowsze weryfikacje pozwalają uszczegółowić chronologię o fazę datowaną na schyłek epoki brązu.
Gładysze, st. 2, gm. Wilczęta
Grodzisko cyplowe dotąd nieznane. Znajduje się na wschód od wsi Gładysze, w odległości około 300 m na północ od grodziska Gładysze, st. 1. Oba stanowiska oddziela od siebie głęboki jar, którym płynie dopływ Pasłęki. Obszar cypla od wysoczyzny oddziela jeden wał i fosa o nieznacznych rozmiarach. Stanowisko wstępnie datowane na okres wczesnego średniowiecza.
Grabin, st. 1, gm. Ostróda
Stanowisko znajduje się na silnie wyeksponowanym cyplu gęsto porośniętym drzewami i krzewami, który od zachodu i północy opływa rzeczka Grabiczek. Ma ona swój początek w Jeziorze Lichtajny znajdującym się około 500 m na południowy–zachód, a na wysokości grodziska płynie ona w kierunku północnym. Grodzisko ma nazwę miejscową "Polski Szaniec".
Gulb, st. 1, gm. Iława
Grodzisko, znane już co najmniej od końca XIX w. i oznaczane na niemieckich mapach jako Ringwall, wpisane jest do rejestru zabytków jako "grodzisko półwyżynne" . Wskutek swojej specyficznej formy interpretowane było jako wysoczyznowe osiedle obronne z wczesnej epoki żelaza. Podczas badań powierzchniowych znajdowano tu jednak fragmenty ceramiki obtaczanej z ornamentem żłobków dookolnych i linii falistej, co wskazywało na jego wczesnośredniowieczną chronologię. Prawdopodobnie obiekt został pod koniec XIX wieku znacznie zniwelowany wskutek orki, czego wynikiem jest obecny słaby stan zachowania wałów.
Janiki Wielkie, st. 2, gm. Zalewo
Grodzisko znajduje się przy północnym brzegu jeziora Młynek. Wzniesione zostało na wzgórzu, oddzielonym od sąsiednich wzniesień dolinami, które prawdopodobnie stanowiły pierwotnie zatoki jeziora. Grodzisko, o wymiarach około 91 x 140 m, wyniesione jest ponad poziom jeziora o ponad 25 m. Od strony południowo-zachodniej stok wzgórza opada stromo w kierunku jeziora.
Kamionka, st. 9, gm. Iława
Grodzisko, występujące w literaturze również pod nazwami miejscowości Silma i Łanioch, a nawet sporadycznie Stradomno , położone jest na półwyspie jeziora Silm, oblanym od wschodu, południa i zachodu jego wodami. W tradycji lokalnej obiekt ten znany jest jako Schwedenschanze, Kesselberg lub Poganek czy Poganka . Obiekt zbudowano na naturalnym piaszczystym wzniesieniu. Od strony jeziora wysokość nasypu wynosi ok. 25 m, a od strony lądu ok. 12 m. Owalny majdan, o wymiarach 36 x 92 m, tworzy nieckę (część centralna jest najbardziej zagłębiona). Wał otaczający majdan sięga 3–6 m ponad poziom wysoczyzny. Fosa znajduje się po północnej stronie grodziska.
Karolewo, st. 1, gm. Susz
Stanowisko w Karolewie położone jest na południowej krawędzi doliny Liwy. Ma ono kształt nieregularny, zbliżony nieco do owalu oraz powierzchnię około 2,5 ha. Majdan, którego nierówna powierzchnia opada w kierunku północnym, oddzielony jest od wysoczyzny wałem o wysokości do 1,5 m od SW, S i SE. W SW części założenia w obręb majdanu wchodzi dodatkowy odcinek wału o długości około 50 m.
Laseczno Małe, st. 1, gm. Iława
Grodzisko, w literaturze przedwojennej określane miejscową nazwą Kaninkenberg lub Kaninchenberg , zaznaczone było na mapie grodzisk W. Antoniewicza i Z. Wartołowskiej. Wpisane zostało do rejestru zabytków w roku 1968. Kopiec w Lasecznie Małym znajduje się na wysoczyźnie przy wschodniej krawędzi doliny jeziora Gulbińskiego. Obiekt znajduje się w terenie otwartym i jest bardzo silnie eksponowany. Stożek ma około 30 metrów średnicy przy podstawie i ok. 10 metrów średnicy na górnym plateau. Wysokość stożka od podstawy wynosi ponad 5 metrów. Obiekt jest porośnięty trawą, jedynie od strony północno-zachodniej (od jeziora) i na szczycie porastają go krzaki głogu. Teren wokół obiektu także jest wolny od roślinności wysokopiennej.
Lipowiec, st. 2 (Lichtajny), gm. Ostróda
Stanowisko położone jest na pagórku, na niewielkim cyplu w północno-zachodniej części Jeziora Lichtajny. Teren został znacznie przekształcony w 3. ćwierci XX w. – szczyt pagórka zniwelowano, a ziemię rozepchnięto tworząc plateau na planie prostokąta, o wymiarach ok. 60 x 100 m. Łagodne zbocze opadające w kierunku jeziora, ku północy, również jest efektem współczesnych działań niwelacyjnych.
Lipowiec, st. 1, gm. Ostróda
Grodzisko znajduje się około 960 m na północny wschód od północnego brzegu jeziora Lichtajny. Zajmuje ono całą powierzchnię cypla wchodzącego od zachodu w głęboki parów, którego dnem płynie rzeka Grabiczek. Obiekt ma kształt zbliżony do trójkąta równoramiennego o długości 80 cm i szerokości 20-40 m. Od strony północnej, wschodniej i południowej otoczony jest stromymi zboczami, które nadają wyjątkowy naturalny walor obronny stanowiska.
Łodygowo, st. 1, gm. Kisielice
Stanowisko 1 w Łodygowie położone jest na wyspie w obrębie dawnego Jeziora Łodygowskiego (obecnie stawów rybnych). Wyspa jest owalnym pagórkiem z poziomicą 80 m n.p.m. u podstawy i 85 m n.p.m. na wierzchołku. Jego lokalizacja sprawia, że pozostałości grodu zachowały się w bardzo dobrym stanie, ponieważ od czasu zaprzestania osadnictwa w średniowieczu wyspa nie została później osiedlona.
Łodygowo, st. 2, gm. Kisielice
Stanowisko 2 w Łodygowie usytuowane jest na największej z trzech wysp (zwanej Wyspą Dużą) jeziora Łodygowskiego (zwanego także Stawem Łodygowo) w pobliżu jego zachodniego brzegu. Wyspa ta, o kształcie nieregularnego trójkąta, ma około 100 m długości i podobną szerokość (wliczając płaską, niewiele wystającą ponad linię wody część północno-wschodnią). Wyspę oddziela od brzegu jedynie wąski, kilkudziesięciometrowy przesmyk od strony północno-zachodniej.
Miłomłyn, st. 3 – Zamek
Średniowieczny dwór na kopcu, w późniejszym okresie miejsce lokalizacji zamku murowanego.
Morliny, st. 1, gm. Ostróda
Grodzisko położone jest na cyplu pomiędzy brzegiem jeziora Morliny a strumieniem Czerwona Woda. Nieregularny majdan, o wymiarach około 12 x 15 m, otacza od wschodu, zachodu i południa wał (o wysokości maksymalnie 6 m). Od strony południowej grodzisko odcięte jest suchą fosą (o szerokości około 4 m).
Mozgowo, st. 1, gm. Zalewo
Grodzisko w Mozgowie, st. 1 położone jest na wysoczyźnie, na krawędzi doliny jeziora Dauby, na terenie silnie eksponowanym. Lokalizacja obiektu zapewnia zarówno daleki widok na tereny otaczającego go pojezierza, jak i bardzo dobrą obserwację jeziora Dauby i przesmyku przy Kradze - zatoce Jezioraka, jak i kontrolę przejścia wodnego, między tymi akwenami, które prawdopodobnie było drożne w średniowieczu, a być może także wcześniej.
Plichta, st. 1, gm. Łukta
Grodzisko leży na gruntach obecnie należących do wsi Plichta, ale w starszych dokumentach opisywano je w odniesieniu do wsi Grazymy w gminie Gietrzwałd, w powiecie olsztyńskim, która położona jest w linii prostej około 6 km na wschód. Do rejestru zabytków województwa olsztyńskiego zostało natomiast wpisane w 1949 r. jako należące do wsi Grażnice (Grasnitz) w gminie Biesal, w powiecie ostródzkim.
Podągi, st. 2, gm. Godkowo
Grodzisko cyplowe w Podągach, st. 2 usytuowane jest na jednym z gęsto zalesionych wzgórz morenowych, otoczonym z trzech stron głębokimi jarami ze spływającymi po ich dnie strumieniami. Wzgórze posiada bardzo wyraźną, wyodrębniającą się z otoczenia formę terenową od strony północnej, wschodniej i zachodniej, w stosunku do jarów z bardzo stromymi zboczami o przewyższeniu sięgającym kilkudziesięciu metrów.
Raciszewo, st. 9, gm. Miłakowo
Grodzisko znajduje się na wysokim wzniesieniu, położonym około 750 m na wschód od rzeki Pasłęki. Rzeźba terenu, na którym wzniesiono gród, charakteryzuje się naturalnymi walorami obronnymi, które zapewniają głębokie jary otaczające cypel od strony zachodniej, północnej i wschodniej. Na dnie jarów występują dziś wysychające strumienie.
Pawełki, st. 5 (Rotajny), gm. Miłakowo
Grodzisko w Pawełkach, st. 5 w przeszłości leżało na gruntach folwarku Rotajny (Maulfritzen / Roteinen) i znane było pod nazwą "Schloß Berg". Obecnie jest znane jako "Góra Zamkowa". Grodzisko znajduje się na wysokim cyplu, na południowym brzegu rzeki Pasłęki. Cypel ten jest zakończeniem długiego na około 1100 m i szerokiego na około 450 m grzbietu wysoczyzny, od wschodu i zachodu ograniczonego głębokimi jarami.
Słonecznik - Zamkowy Ostrów, gm. Morąg
Grodzisko położone na wyspie Jeziora Bartężek, w odległości około 1,2 km na północ od grodziska Winiec, st. 2. Częściowo zniszczone, zapewne w wyniku prac związanych z budową Kanału Elbląskiego. Materiał zabytkowy odnajdowany na powierzchni stanowiska pozwala wyznaczyć jego chronologię na wczesną epokę żelaza.
Stary Folwark, st. 1, gm. Kisielice
Grodzisko w Starym Folwarku, st. 1 zajmuje północno-zachodnią, czytelnie wyodrębnioną od otaczającego je terenu, część wzgórza usytuowanego na lokalnym, podmokłym obniżeniu terenu. Owalny majdan grodziska rozciąga się na długości około 35 m, a całe grodzisko wraz ze stokami liczy sobie około 80 m długości. Od strony północnej oraz północno-zachodniej, a zwłaszcza północno-wschodniej ma wyraźne, strome zbocza. Od strony południowo-wschodniej i południowej zbocza te stają się łagodniejsze i przechodzące w obszar kontynuacji wzgórza.
Stary Folwark, st. 2, gm. Kisielice
Grodzisko w Starym Folwarku, st. 2 znajduje się w Jędrychowskim Lesie, na dosyć płaskim terenie, w odległości około 1,5 km od rzeki Gardęgi. Choć teren nie wyróżnia się naturalnymi walorami obronnymi, to samo grodzisko jest imponującym założeniem, zaopatrzonym w cztery wały i fosy, które nadają całości formę regularnego owalu o wymiarach około 95 x 115 m.
Strużyna, st. 21, gm. Morąg
Grodzisko w Strużynie, st. 21 usytuowane zostało na wysokim cyplu, posiadającym naturalne walory obronne (od wschodu dostępu broniło częściowo osuszone Jezioro Długie, a od północy dolina Srebrnej Strugi). Od północno-wschodniej strony dostęp do cypla odcina niewielki wał zewnętrzny o długości około 15. Owalny majdan, o wymiarach około 15 x 20 m, otacza wał o wysokości od 1 m do 2,5 m.
Strużyna, st. 24, gm. Morąg
Grodzisko w Strużynie, st. 24 w terenie jest bardzo słabo widoczne. Zajmuje ono wysoki cypel, położony po południowej stronie niewielkiego, bezimiennego potoku. Jego rozmiary wynoszą ok. 50 x 100 m, a najwyższy zanotowany punkt osiąga poziom około 126,7 m n.p.m. Cypel wznosi się do 13 do 15 m ponad poziom wody w strumieniu. Możliwe jest zaobserwowanie trzech linii wałów i tyluż samo fos, ułożonych na azymucie około 60 stopni.
Susz, st. 1, gm. Susz
Grodzisko w Suszu położone jest na zachodnim brzegu Jeziora Suskiego, na terenie parku miejskiego w Suszu (nazwy niemieckie tej miejscowości to Rosenbergk – 1315 r., Rozemburg - ok. 1450 r., Rosemberg – 1466 i Rosenberg in Westpreußen - 1890). Nazwa Susz (dawne Szusz, poświadczone ok. 1450 r.) jest nazwą pierwotną, wywodzącą się jeszcze z czasów osadnictwa pruskiego. Grodzisko określane jest nazwą zwyczajową "Gród słowiański". W źródłach było opisywane jako "Burgwall", "Hof" i "Schloss" i wiązane z dworem należącym do kapituły pomezańskiej, który miał powstać w tym miejscu na początku XIV wieku.
Tątławki, st. 2, gm. Morąg
Grodzisko w Tątławkach, st. 2 znajduje się na obszarze leśnym w obrębie leśnictwa Tomlak (Tomlacker Wald) w pobliżu wsi Gubity (Gubitten) i Wilnowo (Willnau). Zajmuje ono średniej wielkości, lekko wydłużone wyniesienie o wymiarach ok. 100 x 140 m.
Trupel, st. 1, gm. Kisielice
Stanowisko znajduje się przy północno-zachodnim krańcu Jeziora Trupel, w odległości około 200 m od niego. Położone jest nad niewielkim strumieniem Nidą lub Nidką (Neida), płynącym na wysokości stanowiska w głębokim jarze ku północy i wpadającym do jeziora od zachodu. Poziom lustra wody w strumieniu na wysokości grodziska ma około 87,3-87,9 m n.p.m.
Urowo, st. 1, gm. Zalewo
Grodzisko w Urowie położone jest w pobliżu południowego brzegu jeziora Kocioł. Zajmuje ono północny fragment wydłużonego wzgórza o przebiegu NNW-SSE, które otacza równina pojezierna, leżąca na wysokości powyżej 98,0 m n.p.m. łącząca jezioro Kocioł z jeziorem Gil Wielki na południu.
Wenecja, st. 2, gm. Morąg
Duży starożytny kurhan wykorzystany w średniowieczu jako element fortyfikacji.
Iława, st. 33 – wyspa Wielka Żuława, gm. Iława
Grodzisko, w okresie przedwojennym znane pod nazwą Scholtenberg, położone jest w południowo-wschodniej części wyspy Wielka Żuława na jeziorze Jeziorak, na wysokim brzegu stromo opadającym do jeziora. Grodzisko wymieniane jest w literaturze polskiej i niemieckiej z końca XIX i początku XX wieku , jest ono także zaznaczone na mapie grodzisk opracowanej przez W. Antoniewicza i Z. Wartołowską. Wpisane zostało do rejestru zabytków w roku 1986.
Wieprz, st. 1 – wyspa Bukowiec, gm. Zalewo
Grodzisko na wyspie Bukowiec na jeziorze Jeziorak wzniesiono w północnej części naturalnej wysoczyzny. Grodzisko ma kształt koła o wymiarach około 40 x 40 m. W północnej i zachodniej części założenia wał stromo opada w stronę jeziora Jeziorak. Majdan od strony północnej, wschodniej i zachodniej otacza wewnętrzna fosa i wał. Poziom wody w Jezioraku położony jest na wysokości około 99,0 m n.p.m., a najwyższy punkt obiektu znajdujący się na południowym wale osiąga 112,32 m n.p.m.
Wieprz, st. 20, gm. Zalewo
Grodzisko w Wieprzu, st. 20 znajduje się w połowie odległości pomiędzy wsią Wieprz (Weepers) i nieistniejącą dziś wsią Pomielin (Pomehlen). Stanowisko, położone na wybitnym garbie terenowym – cyplu wysoczyzny, w terenie jest bardzo słabo widoczne. Możliwe jest zaobserwowanie czterech linii wałów i trzech fos, ułożonych na azymucie około 35 stopni. Znajdują się one w południowo-wschodniej części grodziska, gdzie odcinają dostęp do cypla od strony wysoczyzny.
Winiec, st. 2, gm. Miłomłyn
Grodzisko uwzględnione na mapie Emila Hollacka z 1908 roku ale do niedawna nie znajdujące się w obecnej ewidencji zabytków archeologicznych. Majdan grodziska otoczony jest co najmniej trzema liniami wałów i fos i zajmujące wysokie wyniesienie przy zachodnim brzegu Jeziora Bartężek. Główną fazę funkcjonowania stanowiska można datować na wczesną epokę żelaza. Fazę młodszą wyznaczają ruiny dziewiętnastowiecznego domku myśliwskiego, które znajdują się w południowo-zachodniej części majdanu.
Wokiele, st. 1, gm. Górowo Iławeckie
Grodzisko zajmuje niewielkie wyniesienie położone w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Elmy, której wody opływają je od południa, a częściowo także od wschodu i zachodu. Majdan i umocnienia dobrze widoczne od strony zachodniej. Część wschodnia częściowo zniszczona przez młodsze młynisko. Stanowisko datowane na okres średniowiecza.
Wysoka Wieś, st. 7, gm. Ostróda
Niewielkie grodzisko otoczone co najmniej trzema liniami dookolnych wałów i fos, położone we wschodniej części Wzgórz Dylewskich. Stanowisko silnie zniszczone w wyniku gospodarki leśnej. Powstałe i funkcjonujące we wczesnej epoce żelaza.
Wysoka Wieś, st. 9, gm. Ostróda
Duże grodzisko położone w odległości około 600 m na południe od grodziska Wysoka Wieś, st. 7. Zajmuje masywne wyniesienie, na którego szczycie znajduje się majdan, a którego stoki uformowano w szerokie tarasy. Wstępne wyniki badań wskazują, że stanowisko funkcjonowało we wczesnej epoce żelaza.
Zajączki, st. 1, gm. Ostróda
Grodzisko w Zajączkach, st. 1 usytuowane jest w obrębie Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich, nad rzeką Gizelą. Grodzisko zajmuje naturalne wyniesienie morenowe, tworzące rodzaj lekko wysuniętego na wschód, porośniętego lasem cypla górującego nad obszarem doliny wspomnianej rzeczki Gizeli. Od strony wschodniej i północno wschodniej zbocza wału i samego wzgórza są bardzo strome i osiągają przewyższenie do 45 m w stosunku do obszaru poniżej.
Zimnochy, st. 2, gm. Godkowo
Grodzisko położone jest nad rzeką Wąską, około 720 m od południowo-zachodniego brzegu jeziora Okonie, na naturalnym wyniesieniu. Ma ono wymiary 35 x 37 m, a jego powierzchnia wynosi około 4,3 ara. Miejsce położenia grodziska wyróżnia się naturalnymi walorami obronnymi, które stanowi od południa bardzo stromy stok erozyjny wzgórza, opadający w kierunku rzeki.